Geschiedenis

Het voorhuis

De onderstaande omschrijving komt uit het Monumentenregister zoals het in 29 mei 1985 onder nummer 3939/44 ingevolge artikel 6 van de monumentenwet 1988 is opgenomen. De ouderdom van het monument heeft betrekking op het voorhuis uit 1841.

Monumenten nummer 46800. Kadastrale aanduiding gemeente Norg sectie R Nummer 464

Omschrijving: 19^e eeuwse boerderij met zijbaander en dwarsgeplaatst woongedeelte; het woongedeelte onder met pannen belegd schilddak met hoekschoorstenen met borden en regelmatig ingedeeld door lichtgetoogde zesruitsvensters; omlopende gootlijst.

Het Bedrijfsgedeelte met deels aangebouwde gedeeltelijk met hout beklede bijschuur gedekt door een gecombineerd rieten schilddak; staldeuren en –vensters van verschillende soort en afmeting; het erf ten dele nog met keitjes bestraat.

Dendrochronologisch onderzoek

In 2005 heeft de stichting Ring dendrochronologisch onderzoek gedaan naar de ouderdom van de gebinten van het rietgedekte bedrijfsgedeelte. Dit is een methode waarbij de jaarringen bestudeerd worden om de ouderdom van bomen vast te stellen. De resultaten laten zien dat een gemeenschappelijke veldatum van de gebruikte bomen in de deel van de boerderij uitkomt tussen 1672AD en 1680AD. Een gemeenschappelijke veldatum voor het hout in de rode schuur komt uit op 1600/1601AD. Dat de rode schuur ouder is dan de deel van de boerderij is opmerkelijk. De rode schuur lijkt namelijk een uitbreiding van de bestaande deel. Een verklaring kan zijn dat er hout van een ouder gebouw hergebruikt is in de bouw van de rode schuur.

Telmerken

De gebinten werden vaak door de dorpstimmerman op zijn werf van tevoren vervaardigd in genummerde onderdelen zodat deze als bouwpakket op locatie in elkaar gezet konden worden. De timmerman nummerde de balken met zogeheten telmerken. De gebinten in de deel zijn in volgorde genummerd 1 t/m 7 door in de zuidelijke staanders strepen te snijden en door op de noordelijke staanders punten aan te brengen.  In de rode schuur is de nummering  (1 t/m 3) van de gebinten uitgevoerd met strepen. De noordelijke staanders met enkel rechte strepen.  Bij zuidelijke staanders zit ook een geknikte streep.

Baanderdeuren

Vierkante gaten in het hout van het gebint zeven suggereren dat er in de achtergevel van de boerderij oorspronkelijk grote baanderdeuren  zaten, die in de oogsttijd de oogstwagens toegang verleenden tot de deel. Later is de ingang kennelijk dichtgemetseld en verplaatste de ingang van de korte gevel naar de lange gevel. Het veranderde van een boerderij met een achterbaander naar een boerderij met een zijbaander, een verandering die ook op veel andere Drentse boerderijen heeft plaats gevonden.

Rode schuur

De rode schuur wordt ook wel koetshuis genoemd. Een plank in de schuur met daarop geschreven namen van rijtuigen (brik en tilbury) en data in de periode tussen 24 augustus 1905 en 4 oktober 1924 verwijst daarnaar.

Bewoners

De initialen in de stenen bij de voordeur, links H.18 en rechts P.41 verwijzen naar de opdrachtgever, familie Pelinck en datum van de bouw van het voorhuis. De boerderij is van 1874 tot 2000 bewoond geweest door de familie Kuipers. In het jaar 2000 is het pand gekocht door Jan Pluis.

Voortgang

Nader onderzoek door de bouwhistorici Battjes & Ladrak staat gepland voor 2017.

Kweekschool-kamp in 1945

In 1945 is er een kamp geweest van de Kweekschool uit Haren. Ze logeerden op de boerderij en hebben verschillende tekeningen maakten.

Historie en de bewoners

Ter gelegenheid van de Open Monumentendag 2017 heeft Albert Rijks van de Historische Vereniging Norch een presentatie gegeven over 800 jaar eigendom en gebruik, over de historie van de boerderij en de bewoners. Hieronder is een deel van de presentatie te lezen.

Download hier de volledige presentatie.

800 jaar eigendom en gebruik:

• Ca. 1200 tot ca. 1600 Bisschoppelijk leengoed
• Ca. 1600 tot 1788 fam. Barelds te Oosterwolde eigenaar, fam. Hendriks pachters en later ook eigenaar v.a.1735
• 1788 tot 1873 fam. Pelinck eigenaar/gebruiker
• 1873 tot 2000 fam. Kuiper eigenaar/gebruiker
• 2000 – heden Jan Pluis eigenaar/gebruiker

‘Norchse”goederen

Brinkstraat 1 behoorde ongetwijfeld tot de zogenaamde ‘Norchse”goederen, die de ridderfamilie ‘van Norch’ in leen had van de Bisschop van Utrecht. Uit oude oorkonden is bekend dat deze familie al rond het jaar 1200 in Norg  de nodige zeggenschap had.

Dat het een belangrijk huis was blijkt onder meer uit het feit dat op het erf van Brinkstraat 1 de Spijker stond. Een Spijker is een gebouw(tje) waarin de namens de Bisschop geïnde belastingen in natura (meestal graan) werden opgeslagen.

Vermelding van de Spijker in het ‘Register van de nieuwe angetimmerde huisen, etc.’ uit 1745. Dit register was 100 jaar lang niet bijgewerkt, zodat de hierin genoemde Spijker zelfs in 1650 gebouwd of herbouwd kan zijn.

 

Van  ‘van Norch’  naar   ‘van Steenwijck’

In een leenregister uit 1382 staat Roelof van Steenwijk als erfopvolger van de van Norch’s vermeld met ‘die twe olde hoven tot Norch’.

In latere beleningen duiken deze hoven op onder de benamingen Oosterhovinge en Westerhovinge.

Hiermee zou de basis gelegd kunnen zijn voor het ontstaan van de beide ‘kluften’ (buurtschappen) Oosteind en Westeind in Norg, zoals we die nu nog kennen.

Oosterhovinge (A) en Westerhovinge (B) op de oost- west-as va het dorp met precies in het midden de kerk (C)

 

 

 

‘Oosterhovinge’, thans Oosteind 22-28
‘Westerhovinge’, thans Brinkstraat 1

Ca. 1200 tot 1600 verloop van de ‘Norchse’ goederen

• Ca. 1200 tot ca. 1350 familie van Norch
• Ca. 1350 tot ca. 1490 familie van Steenwijk als erfopvolger van ‘van Norch’
• Ca. 1490 tot ca. 1600 familie Knasse   als erfopvolger van ‘van Steenwijk’

De twee vrouwelijke erfgenamen van Knasse, allebei Hendrikje genoemd naar hun grootmoeder Hendrikje Aving, erven de Norchse goederen. Door hun huwelijk worden de bezittingen in Norg , Een, Westervelde en Langelo verdeeld over de families Barelds en Lunsche, later Tonckens

Ca. 1600 tot 1788 fam. Barelds

• Ca. 1600   Hendrik Hendriks, de oude
• 1630          Jonge Hendrik Hendriks
• Ca. 1680   Berend Hendriks
• Ca. 1725   Hendrik Berends x Wibbechie Egberts
  kinderen: Roelof, Hendrik, Annechie, Jantien, Marchien x
  1. Popke Datema
  2. Jannes Lensen
• 1774 – 1788 Roelof Hendriks pachter, samen met zijn zwager Jannes Lensen

1786 tot 1873 fam. Pelinck

• Cs. 1788    Egbert Pelinck koopt van Roelof Hendriks
• 1874          Hendrik Pelinck verkoopt aan Geert Kuiper

1873 tot 2000 fam. Kuiper

2000 – heden Jan Pluis

In het jaar 2000 hebben erfgenamen Jan Kuiper en Annie Kuiper-Aling de boerderij verkocht aan Jan Pluis. Na 2000 is Jan Pluis begonnen met een grondige restauratie en verbouwing, om de boerderij als herbestemming dienstbaar te maken aan de kunst, onder de benaming ‘Kunsterf Norg’